Περιγραφή
Η τονική μουσική, το σύστημα δηλαδή που βασίζεται στο μείζονα και τον ελάσσονα τρόπο, καλύπτει μια περίοδο περίπου δυόμιση αιώνων: από τα μέσα του 17ου ως το τέλος του 19ου (ώριμη μπαρόκ, κλασσική και ρομαντική μουσική), αν και αρκετά φαινόμενα που περιλαμβάνει έχουν πολύ ευρύτερη ισχύ. Σ’ αυτό το σύστημα η αρμονία είναι ο πιο ανεπτυγμένος σε θεωρητικό επίπεδο τομέας της συνθετικής τεχνικής. Πολλά από τα χαρακτηριστικά και τους κανόνες της τονικής αρμονίας είναι γνωστά και εφαρμόζονται συνειδητά από τους συνθέτες της περιόδου. Όλα καθορίζονται σήμερα με γνώμονα το τί διαπιστώνεται πως συμβαίνει στα έργα τους. Δεν αποτελούν απαράβατους νόμους της φύσεως, ούτε βασίζονται μόνο στο τί ακούγεται “ωραία” ή “άσχημα” από μόνο του, αλλά ισχύουν αποκλειστικά στα πλαίσια του συγκεκριμένου συστήματος.
Το βιβλίο αυτό είναι μια προσπάθεια να παρουσιαστούν με οργανωμένο και, όσο επιτρέπουν τα όριά του, αιτιολογημένο τρόπο οι αρχές, η λογική και η τεχνική της τονικής αρμονίας, μακρυά από τα “επιτρέπεται” και “απαγορεύεται” και την απλή περιπτωσιολογία πολλών παραδοσιακών εγχειριδίων, και μακρυά από το μύθο πως πρόκειται για χορωδιακή γραφή […]. Τα τρία πρώτα κεφάλαια αποτελούν μια σχετικά σύντομη ανασκόπηση της βασικής θεωρίας και της ορολογίας που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελέτη της αρμονίας. Η οργάνωση του κυρίου μέρους του βιβλίου δεν συμπίπτει ακριβώς με τη σειρά που θα ήταν ενδεδειγμένη για κάποιον που αρχίζει τη μελέτη της αρμονίας από το μηδέν, γιατί έγινε με κριτήριο μια πιο γενικευμένη, εμπεριστατωμένη και σφαιρική θεώρηση το κεφάλαιο 4, για παράδειγμα, περιλαμβάνει μια πλειάδα φαινομένων, ορισμένα από τα οποία είναι αναγκαία για την πληρέστερη εξήγηση άλλων, ενώ ορισμένα μπορούν να συζητηθούν μόνο μετά από την εκμάθηση κάποιων βασικών τεχνικών το κεφάλαιο 15 περιλαμβάνει πρακτικές παρατηρήσεις για την εναρμόνιση θεμάτων, οι οποίες έχουν εφαρμογή από την αρχή της μελέτης μέχρι και τις εξετάσεις για το πτυχίο αρμονίας – όπως αυτές καλώς ή κακώς γίνονται σήμερα). Έτσι το βιβλίο δεν αποτελεί σε καμμιά περίπτωση μέθοδο άνευ διδασκάλου, ούτε βήμα προς βήμα οδηγό για εξάσκηση. Για την εξάσκηση και την αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιπτώσεων η καθοδήγηση του δασκάλου είναι αναντικατάστατη. Γι’ αυτό και δεν περιλαμβάνονται και ασκήσεις (η προσωπική μου προτίμηση είναι τα παραδοσιακά “Θέματα Αρμονίας” των Καλομοίρη – Οικονομίδη και οι πολύ πρόσφατες “Ασκήσεις Αρμονίας” του Μιχάλη Τραυλού). Αναντικατάστατη είναι και η ακουστική εξοικείωση με τη σχετική μουσική και η προσεκτική μελέτη και ανάλυση κομματιών: το βιβλίο παρέχει ένα θεωρητικό υπόβαθρο που δεν μπορεί να τις υποκαταστήσει μπορεί μόνο να τις ακολουθεί ή να τις συνοδεύει. Σ’ ένα βιβλίο δεν μπορεί επίσης να μεταφερθεί ο τρόπος που θα εξηγούσε κανείς ένα ζήτημα προφορικά. Σε πολλές περιπτώσεις η κοντινότερη προσέγγιση είναι ίσως η μελέτη των παραδειγμάτων πρώτα (αυτονόητο πως πρέπει να παίζονται στο πιάνο) και μετά των κειμένων που προηγούνται. Και μια προειδοποίηση: το κείμενο είναι λακωνικό και συμπυκνωμένο στο έπακρο, πράγμα που σημαίνει πως, παρά το σχετικά μικρό αριθμό σελίδων, δεν αποτελεί εύκολο ανάγνωσμα.
Ευχαριστώ το Χάρη Ξανθουδάκη, το Μιχάλη Τραυλό και τους Μαρία Κορί, Παναγιώτη Λευθέρη, Άρη Στρογγύλη και Σόνια Χαραλαμπίδου, που είχαν την καλωσύνη να διαβάσουν το βιβλίο όσο ετοιμαζόταν: χάρη στις πολύτιμες παρατηρήσεις τους βελτιώθηκαν πολλά σημεία του κειμένου. Ευχαριστώ τέλος την ακούραστη Κατερίνα για την εξαιρετική επιμέλεια της εκδόσεως αλλά και για την ανοχή της (και τον Κώστα για την υπομονή του!). (Παναγιώτης Αδάμ, από την εισαγωγή της έκδοσης)
